Νηστεία Χριστουγέννων: Πόσο διαρκεί και από τι νηστεύουμε;

Η νηστεία των Χριστουγέννων είναι η δεύτερη μεγαλύτερη νηστεία μετά την Σαρακοστή. Μάλιστα, είναι γνωστή και ως “σαρανταήμερο”. Η περίοδος τ...

Η νηστεία των Χριστουγέννων είναι η δεύτερη μεγαλύτερη νηστεία μετά την Σαρακοστή. Μάλιστα, είναι γνωστή και ως “σαρανταήμερο”. Η περίοδος της νηστείας ξεκινάει την επόμενη μέρα μετά του Αγίου Φιλίππου, δηλαδή στις 15 Νοεμβρίου και λήγει την παραμονή των Χριστουγέννων, στις 24 Δεκεμβρίου, ημέρα που τιμάται η μνήμη της Αγίας Ευγενίας. 

Τι νηστεύουμε

Από τις 15 Νοεμβρίου έως τις 17 Δεκεμβρίου (κατ’ άλλη παράδοση έως τις 12 Δεκεμβρίου) νηστεύουμε το κρέας, τα γαλακτομικά και τα αυγά, ενώ τρώμε ψάρι (εκτός βεβαίως Τετάρτης και Παρασκευής, που νηστεύουμε αυστηρά).

Μετά τις 17 Δεκεμβρίου νηστεύουμε και το ψάρι και τρώμε αυστηρά λάδι. Με εξαίρεση την 21η Νοεμβρίου, που γιορτάζουμε τα Εισόδια της Θεοτόκου, οπότε καταλύουμε το ψάρι.

Ιστορικά στοιχεία

Μέχρι τα μέσα του τέταρτου αιώνα, η Ανατολική Εκκλησία γιόρταζε μαζί και τη γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού, τα Επιφάνεια, την ίδια ήμερα, στις 6 Ιανουαρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή γιορτή, εορταζομένη στις 25 Δεκεμβρίου έφτασε στην Ανατολή από τη Δύση γύρω στα τέλη του ίδιου αιώνα.

Με τη διαίρεση της άλλοτε ενιαίας γιορτής και την καθιέρωση τριών ξεχωριστών, της Γέννησης την 25η Δεκεμβρίου, της Περιτομής την 1η και της Βάπτισης την 6η Ιανουαρίου, διαμορφώθηκε και το λεγόμενο Δωδεκαήμερο, δηλαδή το γιορτινό χρονικό διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου ως τις 6 Ιανουαρίου. Έτσι διασώθηκε κατά κάποιο τρόπο η αρχαία ενότητα των δύο μεγάλων γιορτών, αυτή της Γέννησης και της Βάπτισης του Κυρίου.

Πώς ξεκίνησε

Η μεγάλη σημασία που απέκτησε με την πάροδο του χρόνου στη συνείδηση της Εκκλησίας η νέα γιορτή των Χριστουγέννων και η ευλάβεια των πιστών και ιδιαίτερα των μοναχών, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και της προ των Χριστουγέννων νηστείας. Σ’ αυτό ασφαλώς επέδρασε και η διαμορφωμένη από τότε τεσσαρακονθήμερη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που προηγείται του Πάσχα.

Όπως η γιορτή έτσι και η νηστεία, ως προετοιμασία για την υποδοχή των γενεθλίων του Χριστού, εμφανίστηκε αρχικά στη Δύση, όπου η νηστεία αυτή ονομαζόταν Τεσσαρακοστή “του άγιου Μαρτίνου” επειδή άρχιζε από την γιορτή αυτού του άγιου της Δυτικής Εκκλησίας. Το ίδιο έγινε και σ’ εμάς, όπου πολλοί τη νηστεία των Χριστουγέννων ονομάζουν “του άγιου Φιλίππου” επειδή προφανώς αρχίζει την επομένη της μνήμης του Αποστόλου.

Μικρής διάρκειας αρχικά

Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες, που έχουμε για τη νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για τη Δύση στον πέμπτο και για την Ανατολή στον έκτο αιώνα.

Η νηστεία στην αρχή, όπως φαίνεται, ήταν μικρής διάρκειας. Πιθανότατα ξεκίνησε σαν επταήμερη, όμως υπό την επίδραση της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής έγινε και αυτή σαράντα ήμερες, χωρίς να γίνει τόσο αυστηρή όσο αυτή του Πάσχα.