6 Φεβρουαρίου-Παγκόσμια Ημέρα Μηδενικής Ανοχής στον Ακρωτηριασμό Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων.

Παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Κοριτσιών και των Γυναικών.

Παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Κοριτσιών και των Γυναικών.

Ο Ακρωτηριασμός Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων (ΑΓΓΟ - FGM – Female Genital Mutilation) ταξινομήθηκε ως μια μορφή βίας ενάντια στο γυναικείο πληθυσμό κατά την διάρκεια της Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βιέννη, το 1993. Το 2003, ο ΟΗΕ καθιέρωσε την 6η Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Μηδενικής Ανοχής στον Ακρωτηριασμό Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων.

Σύμφωνα με την κοινή δήλωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), της UNICEF και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το 1997: “Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (Α.Γ.Γ.Ο.), δηλώνει κάθε διαδικασία που περιλαμβάνει μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γεννητικών οργάνων ή την πρόκληση οποιουδήποτε άλλου τραυματισμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς λόγους“.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες (Γενικός Γραμματέας Ηνωμένων Εθνών) δηλώνει: «Η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί πλήρη ανθρώπινα δικαιώματα για όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια. Η Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη υπόσχεται να βάλει τέλος σε αυτήν την πρακτική μέχρι το 2030.».

Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων παρατηρείται σε 30 χώρες, κυρίως της Αφρικανικής Ηπείρου, καθώς και στη Μέση Ανατολή, την Ασία και τη Νότια Αμερική. Στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), λόγω των ολοένα αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών, ο ΑΓΓΟ παρατηρείται σε μετανάστριες προερχόμενες από χώρες προέλευσης που τον ασκούν.

Μια ματιά στους αριθμούς και το περιεχόμενο της πρακτικής αυτής, αρκεί για να αναδείξει και τον λόγο που θεσπίστηκε μια ημέρα μνείας της και τον λόγο που πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες για την εξάλειψή της.

Ο ακριβής αριθμός των γυναικών που έχουν υποστεί ΑΓΓΟ παραμένει ουσιαστικά άγνωστος, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εκτιμά ότι πλησιάζει τις 500.000, ενώ 180.000 γυναίκες και κορίτσια να κινδυνεύουν να υποβληθούν σε αυτή την πρακτική κάθε χρόνο, εντός ή εκτός των συνόρων της ΕΕ.

Ειδικότερα, από την ΠΟΥ εκτιμάται ότι περίπου 200 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποβληθεί σε ΑΓΓΟ και ότι 3 εκατομμύρια κινδυνεύουν να υποβληθούν σε αυτόν κάθε χρόνο. Η πλειονότητα των κοριτσιών υφίσταται την πρακτική πριν την ηλικία των 15 χρονών.

Δεν υποβάλλονται μόνο οι γυναίκες σε ακρωτηριασμούς των γεννητικών οργάνων, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΕΟΥ, περίπου το ένα τρίτο των αντρών παγκοσμίως έχουν κάνει περιτομή, συχνά για θρησκευτικούς και πολιτισμικούς λόγους, μια πρακτική που εφαρμόζεται συνήθως στην παιδική ηλικία και για την οποία σχεδόν ποτέ δε μιλούν τα MME.

Σημαντικό βήμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα έγινε στο Σουδάν, στις 22 Απριλίου 2020, με την υιοθέτηση σχετικής νομοθεσίας απαγόρευσης των παιδικών γάμων και του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, με πρόβλεψη ποινής φυλάκισης μέχρι και τρία χρόνια για τους παραβάτες. Περίπου το 87% των γυναικών στο Σουδάν, ηλικίας από 14 έως 49 ετών, έχουν υποστεί κάποιου είδους ακρωτηριασμό στα γεννητικά τους όργανα, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών.

Ο αριθμός των θυμάτων είναι πραγματικά πάρα πολύ υψηλός. Η ανθρωπότητα έχει αργήσει απέναντι στην αντιμετώπιση αυτής παθογένειας και οφείλει να αναλάβει τώρα τις ευθύνες της. Βήματα φυσικά έχουνε γίνει αλλά, όμως χρειάζεται μια συντονισμένη διεθνής προσπάθεια τον τερματισμό αυτής της πρακτικής. Ο γενετήσιος ακρωτηριασμός των γυναικών, επικίνδυνη έως θανατηφόρα πρακτική, με καταστροφικές συνέπειες για την σωματική και ψυχική τους υγεία των Γυναικών και την σεξουαλική τους ζωή, μπορεί να οδηγήσει μέχρι στο θάνατο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ), έχουν ξεκινήσει, παγκόσμια, πολυετή πρωτοβουλία, που εστιάζεται στην εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών (VAWG) - την πρωτοβουλία Spotlight, ένα κοινό σχέδιο για την εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Ένα από τα ειδικά θέματα της πρωτοβουλίας Spotlight, αφορά στη σεξουαλική και στη φυλετική βία και τις επιβλαβείς πρακτικές στην υποσαχάρια Αφρική, οι οποίες περιλαμβάνουν τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Στις χώρες της ΕΕ όπου ζουν γυναίκες-θύματα ή κορίτσια και γυναίκες που κινδυνεύουν από ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων, η πρακτική αυτή εφαρμόζεται κυρίως κατά τη διάρκεια μιας διαμονής τους στη χώρα καταγωγής, υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι μπορεί να συμβαίνει και στο έδαφος της ΕΕ.

Σε πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) αναφέρεται ότι υπάρχουν θύματα, ή εν δυνάμει θύματα της πρακτικής αυτής, σε τουλάχιστον 13 χώρες της ΕΕ: στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, στην έκθεση τονίζεται και η ανάγκη συγκέντρωσης αξιόπιστων δεδομένων, ως βάσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σε όλη την Ευρώπη η «κλειτοριδεκτομή» θεωρείται έγκλημα, το οποίο μάλιστα διώκεται ποινικά. Τα θύματα ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων μπορούν να στηρίζονται στην προστασία που προβλέπει η ευρωπαϊκή οδηγία για τα δικαιώματα των θυμάτων, η οποία εκδόθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2012 και αναφέρεται ρητά στον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων ως μορφή βίας λόγω φύλου (IP/12/1066).Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φαίνεται ότι έχει εξαπλωθεί από τις μουσουλμανικές κοινότητες σε αρκετές δυτικές χώρες, όπως η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία και άλλες. Παρ’ όλα αυτά, ο ακριβής αριθμός των γυναικών που έχουν υποστεί αυτό τον ακρωτηριασμό στην Ευρώπη παραμένει άγνωστος.

Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, έχουν δεσμευτεί να δραστηριοποιηθούν σε παγκόσμια κλίμακα για την εξάλειψη της πρακτικής του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και στήριξη των θυμάτων, με χρησιμοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων (π.χ. στο πλαίσιο των προγραμμάτων "Daphne", "Διά Βίου Μάθηση" και "Νεολαία σε δράση" καθώς και του μελλοντικού Ταμείου για το Άσυλο και τη Μετανάστευση) για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην πρόληψη, στην ευαισθητοποίηση του κοινού, στην ενίσχυση των γυναικών και κοριτσιών-μεταναστών και στην κατάλληλη εκπαίδευση των επαγγελματιών του κλάδου της υγείας και όσων συνδράμουν τα θύματα, με αποτελεσματικότερη δίωξη από τα κράτη μέλη, στηρίζοντας την επιβολή των εθνικών νομοθεσιών περί απαγόρευσης του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, με την προστασία των γυναικών που κινδυνεύουν στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεριμνώντας για την ορθή εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων περί ασύλου, με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους Πρόσφυγες και του Ταμείου για το Άσυλο και τη Μετανάστευση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί και καταγράφει την πρόοδο που σημειώνεται σε ετήσια βάση, δημοσιεύοντας σχετική έκθεση γύρω στις 6 Φεβρουαρίου, Ενώ όμως σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν νομικές διατάξεις για την άσκηση δίωξης κατά των δραστών της συγκεκριμένης πρακτικής, είτε δυνάμει του γενικού ποινικού δικαίου είτε δυνάμει ειδικών νομοθεσιών σε θέματα ποινικού δικαίου, οι διώξεις είναι πολύ σπάνιες. Αυτό οφείλεται σε δυσχέρειες ως προς την ανίχνευση των περιπτώσεων και τη συλλογή επαρκών αποδεικτικών στοιχείων, στην απροθυμία για υποβολή καταγγελίας και, πάνω απ' όλα, στην έλλειψη γνώσεων σχετικά με τους ακρωτηριασμούς των γυναικείων γεννητικών οργάνων.

Στην ελληνική έννομη τάξη και ειδικότερα στο Ελληνικό Σύνταγμα, το αρνητικό δικαίωμα της υγείας κατοχυρώνεται στο α. 7§2 Σ (ομοίως και στα α. 4 ΧΘΔΕΕ και α. 3 ΕΣΔΑ), όπου ο συντακτικός νομοθέτης προέβλεψε την απαγόρευση κάθε βασανιστηρίου, σωματικής κάκωσης, ψυχολογικής βίας, βλάβη υγείας και προσβολή αξιοπρέπειας με επιφύλαξη του νομού. Στην Ελλάδα, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων μπορεί να διωχθεί ποινικά, μέσω των άρθρων 308, 309 και 310 του Ποινικού Κώδικα, που αναφέρονται αντίστοιχα στα ποινικά αδικήματα της σωματικής βλάβης, της επικίνδυνης σωματικής βλάβης και των σωματικών βλαβών σε βάρος ανήλικου, στην περίπτωση δε που ο ακρωτηριασμός οδήγησε στο θάνατο, επιβάλλεται κάθειρξη 15 ετών.

Μέχρι πρότινος, η ελληνική κοινωνία είχε έμμεση και ελάχιστη επαφή με τη βάρβαρη πρακτική της κλειτοριδεκτομής, μόνο μέσω κάποιων ντοκιμαντέρ που έχουν παιχτεί στην τηλεόραση και του μπεστ σέλερ που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο «Λουλούδι της ερήμου». Τελευταία όμως, την Ελληνική Δικαιοσύνη απασχόλησε μια σειρά από καταγγελίες εργαζόμενου σε πασίγνωστη ΜΚΟ που ασχολείται με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, όπου το «έθιμο» αυτό εξαπλώνεται και στη χώρα μας. Αρκετά μέλη μειονοτήτων που θεωρούν καθήκον τους να ακρωτηριάσουν τα ανήλικα κορίτσια τους, επικαλούμενα λόγους ηθικής και θρησκευτικής υπακοής, επιστρατεύουν εξειδικευμένους «κόφτες» να κάνουν τη βρώμικη δουλειά σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με αποτέλεσμα σύμφωνα με σοβαρές πηγές «κορίτσια κάτω των 15 ετών που ήρθαν με τους γονείς τους στην Ελλάδα για ένα καλύτερο μέλλον να έχουν υποστεί το μαρτύριο αυτό».

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, προβλέπει ότι τα κράτη μέρη οφείλουν να λάβουν μέτρα για την ποινικοποίηση οποιασδήποτε κάκωσης επί των γυναικείων γεννητικών οργάνων και ποινικοποιεί όχι μόνο την εφαρμογή αλλά και την προτροπή σε κλειτοριδεκτομή. Όσον αφορά στον τομέα του ασύλου, η Σύμβαση αναγνωρίζει τον ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων και κάθε άλλη μορφή βίας κατά των γυναικών, ως μορφή δίωξης και προτρέπει τα συμβαλλόμενα μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να αναγνωριστεί ως μορφή δίωξης κατά την έννοια του άρθρου 1, Α(2) της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων.

Οι νόμοι είναι απαραίτητοι αλλά δεν είναι αρκετοί για να δώσουν τέλος στην πρακτική δεκαετιών που στην κουλτούρα πολλών λαών, θεωρείται πυλώνας παράδοσης και κοινωνικής υπόστασης και υποστηρίζεται με ζέση τόσο από άνδρες, όσο κι από γυναίκες. Δεν αρκεί μόνο η νομική μεταρρύθμιση, η καθολική εφαρμογή του νομικού πλαισίου απαιτεί την μόνιμη επαγρύπνηση όλων, σε επίπεδο κρατών και πολιτών, ώστε να εξαλειφθεί αυτή η πρακτική από κάθε κοινωνία του πλανήτη μας.